Chờ "bàn tay sắt" và truy trách nhiệm đến cùng

Những vụ việc vi phạm an toàn vệ sinh thực phẩm không chỉ gây phẫn nộ dư luận mà còn phơi bày những lỗ hổng trong xử lý và quản lý

Không ít vụ việc dù được báo chí phản ánh, cơ quan chức năng vào cuộc nhưng sau đó lại rơi vào im lặng hoặc xử lý nửa vời, thiếu minh bạch và dứt khoát.

"Ai cũng đúng"

Trong những tháng đầu năm 2025, nhiều vụ việc liên quan đến thực phẩm bẩn, vi phạm an toàn vệ sinh thực phẩm liên tiếp bị phanh phui, làm dấy lên làn sóng phẫn nộ trong dư luận. Ngoài những vụ việc Chính phủ trực tiếp chỉ đạo, điểm chung của các sai phạm trong lĩnh vực này là gây thiệt hại nghiêm trọng nhưng vẫn chưa được xử lý nghiêm khắc để làm gương.

Gần đây nhất là tại tỉnh Sóc Trăng, khi hàng loạt nông dân phản ánh thức ăn chăn nuôi của một công ty lớn có dấu hiệu bất thường, khiến heo chết hàng loạt. Trong khi phía doanh nghiệp phủ nhận trách nhiệm, người dân lâm vào cảnh thiệt hại nặng nề, không biết cầu cứu ai. Câu hỏi đặt ra là ai kiểm định chất lượng? Ai chịu trách nhiệm hậu kiểm và giám sát thị trường?

Trước đó không lâu, cơ quan chức năng tỉnh Tiền Giang phát hiện một cơ sở chế biến thủy sản đã sử dụng hóa chất không rõ nguồn gốc để ướp cá basa đông lạnh, chuẩn bị đưa đi tiêu thụ tại các chợ đầu mối của TP HCM. Chủ cơ sở không xuất trình được giấy phép sản xuất, cũng như chứng từ liên quan đến nguồn gốc hóa chất. Đáng lo ngại là số lượng hàng chục tấn cá này trước đó đã nhiều lần "trót lọt" mà không bị phát hiện.

Tương tự là vụ việc ở tỉnh Bắc Giang. Trứng gà giả tem VietGAP, đánh tráo nguồn gốc từ trại không bảo đảm vệ sinh thú y nhưng được "phù phép" để đưa vào các chuỗi siêu thị lớn. Khi được phát hiện, phía doanh nghiệp đổ lỗi cho nhà cung cấp; nhà cung cấp lại nói "lỗi do công nhân"… Rốt cuộc, niềm tin của người tiêu dùng bị bào mòn, trong khi gần như không có ai bị xử lý nghiêm.

Những vụ việc trên và còn nhiều vụ khác chưa được nêu tên, không chỉ làm tổn hại sức khỏe cộng đồng mà còn phơi bày lỗ hổng lớn trong quản lý, thanh tra và trách nhiệm cá nhân của cơ quan chức năng. Thực phẩm bẩn đang len lỏi vào mọi ngóc ngách của chuỗi cung ứng - không chỉ tại chợ truyền thống, mà cả trong các hệ thống siêu thị hiện đại, nơi người tiêu dùng gửi gắm lòng tin. Không thể để tình trạng "ai cũng đúng" tiếp diễn. Không thể chấp nhận lời xin lỗi chung chung mà không ai bị xử lý kỷ luật hay khởi tố hình sự.

Phải sòng phẳng với người tiêu dùng

Với thực phẩm, chỉ một lô hàng kém chất lượng cũng có thể gây hậu quả dây chuyền như: dịch bệnh, ngộ độc, phá sản hoặc mất mạng.

Đã đến lúc các cơ quan chức năng cần vào cuộc mạnh mẽ hơn, xử lý hình sự các trường hợp vi phạm nghiêm trọng, mang tính hệ thống. Bộ Luật Hình sự đã quy định rõ tội "Sản xuất, buôn bán hàng giả là lương thực, thực phẩm, phụ gia thực phẩm" với khung hình phạt lên đến tù chung thân. Nếu pháp luật không nghiêm, nếu quản lý không đến nơi đến chốn thì sự im lặng đó cũng đồng nghĩa với tiếp tay cho sai phạm.

Chúng ta không thể chỉ "hành động sau sự cố". Trong quản lý thực phẩm, phòng ngừa là quan trọng nhất, minh bạch là điều kiện cần, còn trách nhiệm cá nhân là điều kiện đủ. Cần thay đổi căn bản từ quản lý bị động sang giám sát chủ động và xử lý kiên quyết.

Để chặn đứng tình trạng thực phẩm bẩn đang len lỏi trong từng bữa ăn của người dân, điều tiên quyết là phải làm rõ và truy trách nhiệm đến cùng đối với các cá nhân, tổ chức vi phạm. Khi một vụ việc xảy ra, không thể chỉ dừng lại ở việc xử phạt hành chính hay thu hồi sản phẩm. Cần xem xét trách nhiệm đầy đủ của các bên liên quan: từ doanh nghiệp sản xuất, các nhà cung cấp, hệ thống bán lẻ đến cán bộ cấp phép, kiểm định, thanh tra. Nếu phát hiện có sự buông lỏng, thiếu trách nhiệm hay cố tình bao che, tiếp tay thì phải xử lý nghiêm bằng các biện pháp kỷ luật và cả truy cứu hình sự nếu có dấu hiệu tội phạm. Người đứng đầu cơ quan quản lý tại địa phương cũng không thể đứng ngoài cuộc nếu để xảy ra vi phạm nghiêm trọng trong phạm vi trách nhiệm của mình.

Ngoài ra, cần tăng cường công khai, minh bạch thông tin về các vụ vi phạm an toàn thực phẩm và thiết lập một cơ chế cảnh báo sớm, có tính liên thông giữa các bộ, ngành, địa phương và các tổ chức của người tiêu dùng.