DeepSeek của Trung Quốc: Lời cảnh tỉnh với công nghệ Mỹ hay chỉ là thùng rỗng kêu to?

(NLĐO) - Mỹ được cho là vẫn còn những con át chủ bài trong cuộc đua công nghệ AI với Trung Quốc, song như vậy vẫn chưa đủ.

DeepSeek của Trung Quốc đang gây rúng động trong giới công nghệ Mỹ cũng như làm chao đảo thị trường chứng khoán toàn cầu khi có hiệu suất ngang bằng các mô hình AI của Meta và OpenAI, dù được tạo ra với chi phí thấp hơn đáng kể.

Làm chao đảo thị trường

Việc một công ty khởi nghiệp ít tên tuổi của Trung Quốc xây dựng một mô hình trí tuệ nhân tạo (AI) có thể cạnh tranh với các hệ thống AI hàng đầu của Mỹ đang thách thức quan điểm truyền thống rằng phải cần rất nhiều tiền cũng như các chip máy tính tiên tiến mới có thể huấn luyện công nghệ này. DeepSeek gây ngạc nhiên rất lớn khi có thể cạnh tranh trực tiếp với GPT-4o của OpenAI và Gemini của Google.

Thông tin ra mắt mô hình AI giá rẻ từ Trung Quốc đã khiến cổ phiếu công nghệ bị bán tháo trên toàn cầu hôm 27-1 bởi giới đầu tư lo ngại DeepSeek sẽ đe dọa sự thống trị của những cái tên đang dẫn đầu trong lĩnh vực này, như NVIDIA. Ngay lập tức, giá trị vốn hóa thị trường của NVIDIA "bay màu" 593 tỉ USD chỉ trong một phiên giao dịch - con số kỷ lục trên thị trường chứng khoán Mỹ. Phiên bán tháo này diễn ra sau phiên đỏ lửa tại thị trường châu Á cùng ngày.

Thực tế, làn sóng bán tháo trên thị trường đã diễn ra sau khi công ty khởi nghiệp Trung Quốc DeepSeek hôm 20-1 công bố mô hình V3 miễn phí và mô hình đặc biệt R1 được đào tạo dựa trên các chip cũ của NVIDIA, mã nguồn mở 100%, rẻ hơn 96,4% so với OpenAI o1 mà vẫn mang lại hiệu suất tương tự. Công ty này cho biết họ chỉ mất hai tháng với chi phí dưới 6 triệu USD để xây dựng mô hình AI sử dụng chip H800 kém tiên tiến của NVIDIA.

Đáng ngờ!

Trong cuộc tháo chạy khỏi các tài sản rủi ro ở phiên giao dịch hôm 27-1, nhà đầu tư tìm kiếm sự trú ẩn ở trái phiếu chính phủ và các đồng tiền có độ an toàn cao. Điều này khiến lợi suất trái phiếu chính phủ Mỹ kỳ hạn 10 năm giảm còn 4,53% trong khi đồng yen (Nhật Bản) và đồng franc (Thụy Sĩ) đều tăng giá mạnh so với đồng USD.

Nhà quản lý danh mục cấp cao Daniel Morgan tại Công ty Synovus Trust Company cho rằng đợt bán tháo hôm 27-1 là một phản ứng thái quá của thị trường.

Ông Morgan chỉ ra mô hình AI của DeepSeek được sử dụng trên điện thoại di động và máy vi tính chứ không phải trung tâm dữ liệu nên nó cạnh tranh với ChatGPT, Meta Platforms và Gemini của tập đoàn Alphabet (công ty mẹ Google). Trong khi đó, nguồn tiền thực sự đầu tư vào AI là cung cấp chip cho các trung tâm dữ liệu từ các công ty như NVIDIA, Advanced Micro Devices và Broadcom.

Ông Morgan cũng đánh giá đợt bán tháo cổ phiếu công nghệ AI hôm 27-1 là cơ hội để mua thêm cổ phiếu công nghệ chất lượng cao với giá rẻ.

Một số chuyên gia còn hoài nghi khả năng DeepSeek có thể thay đổi cuộc đua trợ lý ảo AI mà Mỹ đang dẫn trước. Họ cho rằng thành công của DeepSeek có thể có được nhờ việc tích trữ chip cao cấp, bao gồm chip của Nvidia, trước khi các biện pháp hạn chế được áp đặt hoặc bằng cách mua chất bán dẫn trên thị trường chợ đen.

Giám đốc điều hành Scale AI Alexandr Wang nói với đài CNBC rằng DeepSeek có 50.000 chip H100 tiên tiến của Nvidia mà họ không thể tiết lộ. Bởi vì đó là hành động vi phạm các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của Washington, vốn cấm bán các chip AI tiên tiến như vậy cho các công ty Trung Quốc.

Ông Art Hogan, chiến lược gia trưởng về thị trường tại Công ty cung cấp dịch vụ quản lý tài sản và tư vấn tài chính B. Riley Wealth Management (Mỹ), cũng kêu gọi các nhà đầu tư xem xét các tuyên bố của DeepSeek "với một chút nghi ngờ" vì không có bằng chứng cụ thể nào để chứng minh tuyên bố của họ là thật.

Mỹ sẽ mạnh tay hơn nữa?

Tổng thống Donald Trump cũng đã lên tiếng về tác động của DeepSeek hôm 27-1 khi xem đây là lời cảnh tỉnh cho ngành công nghệ Mỹ về sức ép cạnh tranh đang gia tăng.

Giới chuyên gia cho rằng Tổng thống Trump sẽ phải quyết định cách phản ứng trước động thái của công ty công nghệ Trung Quốc. Trước đó, Mỹ đã áp đặt các hạn chế nghiêm ngặt nhằm ngăn chặn các công ty Trung Quốc mua hoặc tự sản xuất các chip máy tính tiên tiến cần thiết để đào tạo các mô hình AI. Các chip này là thành phần then chốt trong cuộc chạy đua vũ trang AI và mục tiêu của việc kiểm soát xuất khẩu là ngăn chặn Trung Quốc bắt kịp Mỹ.

Giới quan sát cho rằng thành công của DeepSeek cho thấy các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của chính quyền cựu Tổng thống Joe Biden và Tổng thống Trump trong nhiệm kỳ đầu tiên đã phản tác dụng. Những hạn chế nghiêm ngặt này có thể đã đẩy Trung Quốc vào thế bí, buộc các công ty phải tìm cách vượt qua các hạn chế hoặc tự sản xuất chip của riêng mình.

"Thay vì có thể cản trở Trung Quốc, các biện pháp kiểm soát xuất khẩu AI từ Mỹ có thể đang thúc đẩy năng lực AI của Trung Quốc bằng cách buộc họ đổi mới" - ông John Villasenor, giáo sư kỹ thuật và luật tại Đại học California tại Los Angeles, nói với đài CNN.

Điều đó sẽ là một đòn giáng vào các biện pháp trấn áp cứng rắn dưới thời ông Trump trong nhiệm kỳ đầu tiên và cựu Tổng thống Joe Biden cũng như những biện pháp mới của chính quyền ông Trump hiện nay.

Nhà nghiên cứu AI Gary Marcus cho rằng Mỹ đã vô tình nâng cao trình độ kỹ thuật của Trung Quốc và cuộc chơi đã thay đổi. Ông Ed Mills, nhà phân tích chính sách Washington tại Raymond James, nhấn mạnh có một thị trường chợ đen cung cấp chip cao cấp diễn ra rất sôi động và việc thực thi các biện pháp kiểm soát xuất khẩu diễn ra không đồng đều. Ông Mills nghĩ rằng ông Trump cần tăng gấp đôi biện pháp hạn chế.

Bài học để lại

Đại sứ Hoàng Anh Tuấn, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược - Học viện Ngoại giao, bình luận thành công của DeepSeek, với mô hình AI phát triển hiệu quả về chi phí và tài nguyên, đã làm thay đổi cách nhìn nhận về đầu tư trong ngành công nghệ. Không dựa vào quy mô lớn hay hạ tầng đắt đỏ, DeepSeek chứng minh rằng sự đổi mới có thể đạt được thông qua tối ưu hóa và chiến lược thông minh.

"Thành tựu này là một bài học quan trọng, buộc các big tech phải tái đánh giá phương pháp tiếp cận và chiến lược phát triển trong kỷ nguyên AI mới khi cạnh tranh toàn cầu ngày càng khốc liệt" - đại sứ Hoàng Anh Tuấn góp ý.

Theo ông Tuấn, sau cú "knockout", các "ông lớn" công nghệ Mỹ như bừng tỉnh. Một loạt cuộc họp khẩn đã diễn ra nhằm định lượng cú sốc với các công ty công nghệ và cả nước Mỹ. Tuy nhiên, quốc gia dẫn đầu về AI này vẫn còn những con át chủ bài của mình và đó là lý do mà cổ phiếu của NVIDIA, Microsoft cùng nhiều công ty khác đã phục hồi chỉ sau 1 ngày xảy ra cú sốc.

Với DeepSeek, ông Tuấn cho rằng trong kịch bản mô hình DeepSeek-R1 thực sự hiệu quả với chi phí thấp như công bố, thị trường công nghệ có thể đối mặt với nguy cơ vỡ bong bóng, tương tự bong bóng dot-com đầu những năm 2000. Điều này khiến niềm tin vào các công ty công nghệ lớn lung lay và dòng vốn đầu tư chắc chắn sẽ bị rút khỏi lĩnh vực AI.

Ngược lại, nếu chi phí DeepSeek-R1 lớn hơn công bố và hệ thống này vẫn phụ thuộc vào chip cao cấp của NVIDIA, thị trường sẽ điều chỉnh lại, giúp cổ phiếu công nghệ phục hồi và củng cố vai trò dẫn đầu của Mỹ trong cuộc đua AI.

Đáng chú ý, sự sụt giảm của NASDAQ kéo theo hàng loạt đồng tiền số giảm giá mạnh, chẳng hạn Bitcoin giảm 12%, Ethereum giảm 15%, Solana giảm 18%... Đây là hệ quả của sự phụ thuộc lẫn nhau giữa thị trường công nghệ và tiền số, cũng cho thấy tương lai đầy biến động cho các nhà đầu tư.