Lao động hồi hương tạo dựng cơ nghiệp

Trong 20 năm qua, ra nước ngoài làm việc đã trở thành xu hướng phổ biến đối với người lao động. Hàng triệu lao động Việt Nam đã đến nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ, tích lũy kiến thức, kinh nghiệm và nguồn vốn. Trở về nước, nhiều trường hợp đã khởi nghiệp thành công, không chỉ tạo việc làm cho bản thân mà còn cho nhiều người.

Về quê làm chủ

Kết quả nêu trên không chỉ cho thấy hiệu quả của các chương trình xuất khẩu lao động mà còn mở ra những gợi ý quan trọng trong việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao từ những lao động phổ thông.

Anh Trần Văn Lâm, quê Quảng Bình, từng có 3 năm làm thực tập sinh tại một nhà máy cơ khí ở Osaka - Nhật Bản. Nhờ ham học hỏi, anh được công ty cho thi tay nghề và giữ lại làm thêm 2 năm với mức lương như một kỹ sư. "Nhưng tôi quyết tâm về nước để mở xưởng cơ khí. Vốn tài chính và kiến thức đã đủ để tôi tạo dựng cơ nghiệp tại quê hương" - anh bày tỏ.

Xưởng sản xuất cuốc, xẻng, máy móc nông nghiệp của anh Lâm chủ yếu phục vụ nông dân. Nhờ sản phẩm chất lượng cao, anh nhận được rất nhiều đơn hàng từ các tỉnh lân cận. Anh cũng đã mở rộng xưởng và bảo đảm việc làm cho 12 nhân công địa phương, đồng thời dạy nghề miễn phí cho thanh niên trong vùng.

Hàng ngàn lao động hồi hương khác cũng có những hành trình tạo dựng sự nghiệp tương tự anh Lâm. Từ chỗ đi làm thuê ở nước ngoài, họ trở về quê nhà với kiến thức, kỹ năng và vốn liếng để làm chủ. Những mô hình quán ăn, xưởng may, tiệm tóc, trang trại nông nghiệp công nghệ cao... mọc lên ngày càng nhiều từ các vùng quê đến khu đô thị, mang dấu ấn của những người từng xuất ngoại mưu sinh.

Anh Nguyễn Minh Cường, quê Vĩnh Long, từng nhiều năm học tập rồi làm đầu bếp tại TP Sendai - Nhật Bản. Ở đây, anh được rèn tay nghề và phong cách làm việc chuyên nghiệp. Khi công việc đang ổn định, năm 2024, nghe tin cha mẹ già yếu, anh quyết định trở về Việt Nam để gần gũi, chăm sóc song thân.

Về nước, thoạt tiên Cường làm đầu bếp tại một nhà hàng Nhật ở TP Thủ Đức, TP HCM nhưng thu nhập chỉ đủ trang trải cuộc sống cá nhân. Sau thời gian tìm hiểu thị trường, anh nhận thấy TP HCM còn thiếu quán bán Gyutandon - món cơm lưỡi bò đặc sản vùng Sendai. Tận dụng sở trường, anh mở quán Koshien tại quận 3. Quán nhỏ, ấm cúng, giá mỗi phần ăn 80.000 - 150.000 đồng.

Nhờ món ăn lạ miệng, trình bày đẹp và phục vụ tận tâm, Koshien dần được thực khách - cả người Việt lẫn cộng đồng Nhật tại TP HCM - yêu thích. Khi mô hình này ổn định, Cường mở quán thứ hai chuyên về các món cà ri Nhật và mì ramen, giá phổ thông, phục vụ dân văn phòng, sinh viên, du khách. Hiện 2 cơ sở vận hành ổn định, mang lại thu nhập đều đặn, giúp anh đủ sức lo cuộc sống cá nhân và hỗ trợ gia đình.

"Tôi không chọn ở lại Nhật vì gia đình là ưu tiên hàng đầu. Nhưng tôi cũng không rời bỏ mà mang một phần Nhật Bản về Việt Nam, thể hiện trong từng món ăn mà mình làm ra" - anh Cường tâm sự.

Đi để trở về

Một trong những thay đổi lớn nhất của lao động trẻ xuất ngoại khoảng 10 năm gần đây là tư duy "đi để trở về". Nếu trước đây, nhiều người đi lao động với tâm thế "kiếm được càng nhiều tiền càng tốt" thì nay, phần đông đã có kế hoạch rõ ràng: Học nghề, tích lũy vốn, học hỏi kỹ năng để sau này về quê hương khởi nghiệp.

Chị Nguyễn Thị Tuyết Nga, quê Quảng Trị, từng làm điều dưỡng viên tại một viện dưỡng lão ở Kanagawa - Nhật Bản. Sau khi hoàn tất hợp đồng 5 năm, chị về nước mở trung tâm chăm sóc người cao tuổi tại Huế.

Chị Nga kỳ vọng: "Ở Nhật, chăm sóc người già là ngành rất bài bản và đầy tính nhân văn. Tôi muốn mang điều đó về áp dụng ở Việt Nam. Tôi tin mô hình này sẽ phát triển vì dân số mình cũng đang già hóa nhanh".

Cũng "đi để trở về", anh Dương Hải Đức - quê Hà Nội; hiện là giám đốc một công ty du lịch tại quận Phú Nhuận, TP HCM - đã chọn học tập và làm việc ở Thụy Sĩ. Đức tin rằng đây là cái nôi đào tạo du lịch, khách sạn hàng đầu - như một bước đệm để anh về khởi nghiệp tại Việt Nam.

Về nước, Đức thành lập công ty du lịch với định hướng cung cấp dịch vụ cao cấp, ứng dụng mô hình quản trị hiện đại. Kinh nghiệm từ châu Âu giúp anh xây dựng phong cách làm việc chuyên nghiệp, chú trọng từng chi tiết trong thiết kế tour, chăm sóc khách hàng và đào tạo nhân sự.

Chính nền tảng đó đã giúp công ty của Đức trụ vững trong giai đoạn đại dịch COVID-19. Hiện doanh nghiệp của anh tập trung phát triển các tour trải nghiệm cao cấp trong và ngoài nước, hướng đến phân khúc khách hàng yêu cầu cao. Với anh, thành công lớn nhất là có thể mang kiến thức học được từ nước ngoài trở về để góp phần phát triển quê hương.

TS Nguyễn Thụy Vũ, Viện trưởng Viện Đào tạo và Nâng cao TP HCM, cho rằng tư duy khởi nghiệp sau xuất khẩu lao động rất đáng quý trong bối cảnh mỗi năm, cả nước có gần 150.000 lao động xuất ngoại. Điều này phản ánh một xu hướng chuyển hóa lao động xuất khẩu từ vị trí "làm thuê" sang "làm chủ", từ "xuất khẩu sức lao động" sang "nhập khẩu tri thức, kỹ năng".

Dù mang về vốn liếng và kinh nghiệm, nhưng hành trình khởi nghiệp của lao động hồi hương không phải lúc nào cũng suôn sẻ. Thiếu kiến thức thị trường trong nước, không có kinh nghiệm quản lý tài chính và điều hành doanh nghiệp hoặc không tìm được đối tác tin cậy... là những rào cản thường gặp.

"Vì vậy, cơ quan chức năng cần tổ chức những khóa học làm chủ doanh nghiệp, điều hành doanh nghiệp, quản trị nhân sự, tài chính, marketing... để người lao động hồi hương thêm vững tin khởi nghiệp" - TS Nguyễn Thụy Vũ đề xuất.